Bursa, Türkiye’nin Marmara Bölgesi’nde bulunan tarihi ve doğal güzellikleriyle ünlü bir şehirdir. Ancak, tarihi boyunca Bursa, çeşitli depremlerle sarsılmış bir bölgedir. Bu yazıda Bursa’daki geçmişteki büyük depremler, günümüzdeki deprem faaliyetleri, depremlerin sonuçları ve kayıplar hakkında bilgi verilmektedir. Bursa’da deprem riski her zaman göz önünde bulundurulmalı ve gerekli önlemler alınmalıdır.
Verilere göre bursa ve yöresinin depremleri kaydı yaklaşık 2500 yıl önceye kadar gitmektedir. Eldeki bilgiler antik Bursa’nın büyük bir kent olmaması nedeniyle, dolaylı olarak verilmektedir. Ayrıca aşağıda şiddetinin veya büyüklüğünün hesaplanabildiği ve benim de bulabildiğim veriler parantez içinde yazmaktadır.
Milattan Sonra 5. Yüzyıla Kadar Yaşanan Depremler
M.Ö. 427 tarihinde Marmara Denizi’nde, M.Ö. 360 ve 327’de Çanakkale ve Balıkesir civarında yaşanan iki depremin Bursa’yı etkilediği düşünülmektedir. M.Ö. 32’de meydana gelen depremde ise İznik’te (Nicea) ve Bursa’da etkili olduğu bilinmektedir.
M.S. 120 yılında Roma İmparatoru Hadrianus İzmit’e (Nikomedia) geldiği vakitte orada şiddetli bir depreme şahit olduğu bilinmektedir. M.S. 123 yılında Erdek’te (Cyzicus) olan deprem Bursa’ya etkisini hissettirmiştir. M.S. 262, 358, 362, 368 gibi yıllarda Bursa’yı etkileyen depremler de meydana gelmiştir.
5. Yüzyıl ile 19. Yüzyıl Arasında Yaşanan Depremler
447 yılında yaşanan bir depremle Bursa’da evler, dini ibadet mekanları zarar görmüştür. 478’de İzmit’te (Nikomedia) yaşanan bir deprem Bursa’da can kayıplarına yol açmıştır. 740, 989, 1063 yılında Bursa ve genel anlamda Marmara Denizi’ne kıyısı olan kentlerde can kayıpları yaşandığına ilişkin belgelerde kayıtların var olduğunu aşağıda bırakacağım okuma önerilerden ulaşabilirsiniz.
1143 yılında yaşanan deprem şehirdeki nehri taşırarak kentin bir kısmının sular altında kalmasına sebebiyet verecek kadar etkili olmuştur. Uluabat Gölü ve civarında (Lopadion) yaşanan 1327 yılındaki depremde oradaki surun duvarlarının yıkılmış ve Osmanlı’nın kaleyi daha rahat almasına neden olmuştur.
Osmanlı’nın Bursa’yı fethetmesinden sonra da depremler yaşanmaya devam etmiştir. Bu sefer de Vekâyi‘nâmeler ve arşiv metinlerindeki bilgilere göre hareket etmek mümkündür. 1400, 1417 (7 şiddetinde), 1463 ve 1555 yıllarında Bursa’da depremlerin yaşandığı belirtilmektedir. 1674 (7 Şiddetinde) yılında yaşanan depremle Emir Han’ın hasar aldığı anlaşılmıştır.
19. Yüzyıl ve Sonrasında Yaşanan Depremler
Tarihler 28 Şubat 1855’i gösterdiğinde Bursa’da günümüze kadar yaşanan en büyük deprem meydana gelmiş oldu. 7,5 ile 8 büyüklüğünde olduğu belirtilen depremden sonra artçı olarak 11 Nisan’da da 7 büyüklüğünde oldu. Toplam kaydedilebilen kaybın 1900 olduğu söylenmektedir. Bunun sonucunda birçok bina yıkılmış olup merkezdeki Ulucami’nin çatısı çökmüştür. Depremin verdiği korkunç etkilerden dolayı küçük kıyamet olarak da adlandırılmıştır.
1855 depreminden sonra Yeşil Türbe’nin hali.
1935’te (6.4 Büyüklüğünde) Erdek’te, 1964 yılında (7 Büyüklüğünde) Manyas’ta, 1970’te (7.2 Büyüklüğünde) Gediz’de yaşanan depremler Bursa’da hissedilmekle birlikte can ve mal kayıplarına sebebiyet vermiştir.
17 Ağustos 1999 tarihinde 2. En büyük Depremi olan Gölcük’te meydana gelen 7.4 büyüklüğündeki depremin sonucunda Bursa’da da 268 kişi hayatını kaybetmiş, 2 bin 375 kişi de yaralanmıştır. 12 Kasım 1999’da da Düzce depremi Bursa’da etkisini hissettirmiştir.
2009’da (5 Şiddettinde) ve 2011’de 5.9 (Şiddettinde) Kütahya, 2012’de (5.1 Şiddettinde) Tekirdağ’da olan depremler Bursa’da hissedilmiş olup; buraya sığdıramadığım, denk gelemediğim ya da eski zamanlarda arşivlenmemiş birçok deprem yaşanmaktadır.
Deprem; ülkemizin genelinde meydana gelebilme ihtimali olan, hazırlıklı olmamız gereken bir doğal afettir. Yetkililerin belirttikleri önlemler çerçevesinde kalarak, o anda korkuya kapılmayıp soğukkanlılıkla gereklilikleri yerine getirmeliyiz. Depremlerde yakınlarını kaybedenlere baş sağlığı dileyerek yazıyı sonlandırıyorum. İyi günler.
Meraklısına Okuma Önerileri:
- Besim ÖZCAN, Bursa Depremleri (2 Mart – 12 Nisan 1855).
- Neslihan ÖZAYDIN, Arşiv Belgeleri Işığında 1855 Depremi ve Bursa Yapılarına Etkisi.
- Nurcan ABACI (Editör), Bursa Yöresinin Depremselliği ve Deprem Tarihi.
ÜLGEN
Bir yanıt yazın